گروه آموزشی روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی

به نام خدا

دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی

برنامه استراتژیک

گروه روان­شناسی و آموزش کودکان استثنایی

مقدمه

گروه آموزشی  «روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی»  از 1374 با عنوان گروه  «علوم بهزیستی و کودکان استثنایی» شروع به کار نمود. در ابتدا با داشتن 31 دانشجوی دوره کارشناسی در رشته علوم بهزیستی با گرایش توانبخشی فعالیت های آموزشی خود را آغاز کرد و به رغم نوپایی، در ابعاد مختلف دامنه فعالیت را در دوره های کاردانی وکارشناسی در 8 رشته کاربردی در چهار شهر تهران ، اصفهان ، مشهد و همدان گسترش داد. از 1375 تقریباً 215 دانشجوی دوره کارشناسی کودکان استثنایی که شاغلین سازمان آموزش و پرورش استثنایی نیز بوده اند به تعداد  دانشجویان گروه آموزشی اضافه شدند. همچنین از نیمه اول  1376 برنامه های مربوط به دوره های کاردانی «تربیت  مربی کودکان  با اختلالات بینایی» و «تربیت  مربی  کودکان با اختلالات شنوایی» نیز به این گروه واگذار گردید. در 1377 تقریباً  190 دانشجوی مأمور به تحصیل از طرف «سازمان آموزش و پرورش استثنایی» در رشته «کودکان استثنایی با دو گرایش : کارشناسی مربی حسی حرکتی و کارشناسی مربی گفتار و زبان» به جمع دانشجویان این گروه پیوستند.

در مجموع، تا 1381 گروه کودکان استثنایی مسئولیت برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر آموزش و تربیت  تعداد زیادی دانشجو در مقاطع کاردانی «مربی ورزش معلولین و  مربی معلولین ذهنی» و مقطع کارشناسی کودکان استثنایی با دو گرایش «گفتار و زبان» و «حسی و  حرکتی» را عهده دار بوده است و 797 دانشجو در این دو مقطع فارغ التحصیل شده اند. 

از 1382 تاکنون ، پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد رشته روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی (به طور تقریبی در هر سال بین 9 تا 11 نفر ) صورت گرفته است. از سال 1385 تا 1388 گروه مجری تربیت دانشجویان در مقطع کاردانی مربی معلولین ذهنی دانشگاه علمی کاربردی را به عهده داشته است و در این مدت سه دوره و تعداد 66 نفر در این مقطع فارغ التحصیل شده اند. در حال حاضر ، این گروه دارای 80 نفر دانش آموخته و 28 نفر دانشجو (20 نفر در مرحله گذراندن واحد پایان نامه و 8 نفر در مرحله گذراندن واحدهای نظری) در مقطع  کارشناسی ارشد می باشد. در حال حاضر ترکیب اعضای هیات علمی که با گروه همکاری فعالانه دارند دربرگیرنده 5 عضو (1 نفر دکترای روان­شناسی، 1 نفر دکترای روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی، 1 نفر کارشناس ارشد آموزش و پرورش استثنایی، 1 نفر دکترای متخصص کودکان، 1 نفر دکترای علوم اعصاب) و 1 نفر کارشناس گروه در رشته روان شناسی است.

بیان رسالت

آموزش و تربیت نیروهای متخصص و کارآمد، تولید و اشاعه دانش و پژوهش در قلمرو پیشگیری، شناسایی و تشخیص، مداخله های آموزشی و درمانی و توانبخشی بهنگام کم­توانی­ذهنی، اختلالات فراگیر تحولی (اوتیسم، آسپرگر، رت، ...)، اختلالات جسمی-  حرکتی، اختلالات حسی (نابینایی، ناشنوایی)، اختلالات یادگیری، اختلالات حرکتی (حرکات قالبی، تیک، نارسایی توجه/ بیش فعالی)، اختلالات رفتاری، ... به منظور کاهش شدت و شیوع انواع اختلالات و بهبود و ارتقاء سطح سازگاری اجتماعی کودکان و سلامت روانی آنها.

چشم انداز

به عنوان یکی از گروه های آموزشی، پژوهشی و درمانی معتبر و مرجع در حیطه ارتقاء سلامت روان و سازگاری اجتماعی کودکان با نیازهای ویژه، پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی بهنگام اختلالات تحولی مذکور در سطح کشور و منطقه شناخته شود.

مرجع اصلی تصمیم گیری ها و سیاستگذاری های ملی در موضوع های مرتبط با اختلالات تحولی کودکان و نوجوانان و کاهش شدت و شیوع آنها و بهبود سلامت روانی و سازگاری در حیطه های فردی، اجتماعی، حسی، جسمی و حرکتی، شناختی و رفتاری.

سیاست ها و رویکردها

1.  مشارکت اعضاء هیأت علمی در تصمیم­گیری­های آموزشی، پژوهشی و درمانی  گروه روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی

2.  مشارکت دانشجویان در حل مسائل مربوط به آنها.

3.  تأسیس و راه­اندازی مقطع دکتری با گرایش های:

           - روان شناسی و توانبخشی کودکان با نیازهای ویژه

           - روان شناسی و توانبخشی کودکان و نوجوانان

4. تنظیم تفاهم نامه همکاری با بخش های دولتی (سازمان آموزش و پرورش استثنایی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان) و غیردولتی (کانون خیریه سندرم داون، انجمن خیریه کودکان اوتیسم، انجمن حمایت از دیرآموزان خورشید، انجمن حمایت از کودکان کم­توان­ذهنی سها، انجمن صرع ایران، انجمن حمایت از کودکان کار و خیابان، ...) در زمینه ی ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی، درمانی و توانبخشی.

5. کسب مرجعیت علمی گروه در قلمروی توانبخشی و سلامت روانی کودکان با نیازهای ویژه

6.  برقراری ارتباط سازمان یافته با انجمن های علمی متولی ارائه خدمات به کودکان با نیازهای ویژه (سازمان نظام روان­شناسی، انجمن کودکان استثنایی ایران، انجمن ایرانی روان­شناسی، انجمن روان­شناسی بالینی کودک و نوجوان، انجمن شنوایی شناسی، انجمن روان­شناسی ایران، ...)

7.  استفاده از ظرفیتهای بالقوه انجمن های علمی در راستای فعالیتهای آموزش و پژوهش در حیطه توانبخشی، سلامت اجتماعی و روانی

اهداف و اقدامات اساسی

·   گروه به عنوان مرجع علمی اصلی (رفرانس) در حوزه توانبخشی کودکان به همراه تیم تخصصی گفتاردرمانی، مشاوره، روان­شناسی بالینی، کاردرمانی، فیزیوتراپی، شنوایی شناسی.

·   گروه به عنوان یک گروه آموزشی برتر در حوزه های فعالیتی در سطح منطقه و به عنوان یک گروه مطرح در سطح بین المللی، ارتباط با دانشگاه های منطقه (کویت، دوبی، آذربایجان، ...) و مراکز تحقیقاتی (مرکز اوتیسم کویت، مرکز اوتیسم دوبی)

·   اجرای پروژه های مشترک با مراکز علمی-پژوهشی امریکا مرتبط با کودکان کم شنوا ( مانندcued speech)

·   اجرای پروژه های ملی و پروژه های مداخله ای در حیطه بررسی عوامل علی و سبب شناسی، شیوع، اختلالات کودکان، سن مداخله بهنگام، عوامل مؤثر در تأخیر مداخله

·  گسترش تکنولوژی توانبخشی از طریق تهیه نرم افزارهای آموزشی کودکان با نیازهای ویژه (ناشنوایی، نابینایی، ناتوانی های جسمی- حرکتی، نارسایی توجه/بیش فعالی، اختلالات یادگیری، اوتیسم)

·   ایجاد رشته های جدید روان­شناسی و توانبخشی کودکان با نیازهای ویژه در مقطع کارشناسی ارشد

·  راه اندازی بانک های اطلاعاتی در حوزه های توانبخشی و ایجاد زیرساخت های لازم در جهت انجام پروژه های کلان جمعیتی (غربالگری، اپیدمیولوژی، همه گیر شناسی، هدایت موضوع پایان نامه های دانشجویی در هر دوره به این موضوع ها)

·  رصد کشورهای منطقه (کویت، قطر، لبنان، امارات متحده عربی، ترکیه) در انجام فعالیتهای پژوهشی مشترک در حیطه های مرتبط به خصوص کم­توانی­ذهنی، اختلالات طیف اوتیسم، اختلالات تحولی فراگیر، اختلالات یادگیری، ...

·  ایجاد دوره های PhD by research  در قلمرو روان شناسی و توانبخشی کودکان با نیازهای ویژه  از طریق همکاری مشترک با مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال

·  پذیرش دانشجو از کشورهای منطقه (افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان، سوریه، کویت، لبنان، ترکیه) در شعبه بین الملل

·  پذیرش دانشجویان مشترک با دانشگاه های مطرح در سطح بین المللی در حوزه روان شناسی و توانبخشی کودکان با نیازهای ویژه، و اجرای پروژه های تحقیقاتی مشترک

·  ایجاد سانترهای تخصصی کودکان مبتلا به کم توانی ذهنی، اوتیسم، سندرم داون، اختلالات یادگیری، کم­شنوایی، کم بینایی و ارائه خدمات تخصصی به آنها

·  تقویت ارتباطهای بین المللی با نهادهای بین المللی در قلمرو کودکان (مرکز تارالی در استرالیا، دانشگاه یوتا UTAH در امریکا)

·  کمک به ایجاد بانک اطلاعاتی در حوزه آسیب های اجتماعی، روانی، جسمی کودکان با نیازهای ویژه

·  ارائه ی نتایج پژوهشهای گروه به سازمان آموزش و پرورش استثنایی، وزارت بهداشت، کانون حمایت از کودکان کار و خیابان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کانون خیریه سندرم داون، انجمن خیریه اوتیسم، کانون حمایت از توان­خواهان دیرآموز خورشید، مرکز آسیب های اجتماعی قوه قضاییه جهت به کارگیری در جمعیت های تحت پوشش خود

·  ارائه خدمات مشاوره ای علمی به وزارت متبوع در فعالیت های حوزه سلامت روانی و اجتماعی و کمک به استقرار ارتباط سازمان یافته بین سطح دوم خدمات سلامت (درمان) و سطح سوم (توانبخشی)

·  جذب اعتبارات پژوهشی از بخشهای غیردولتی و خیرین (شهرداری، خانه های سلامت، مؤسسه علوم شناختی، ...)

·  برگزاری دوره های علمی و کاربردی، بازآموزی، کارآموزی در حوزه های  مرتبط

·  دعوت از دانشمندان برجسته دنیا برای بازدید از مراکز بهزیستی، مدارس استثنایی، و اجرای پروژه های مشترک با آنها (second affiliation )

·  سوق دادن پایان نامه های دانشجویان به نیازهای اساسی جامعه کودکان با نیازهای ویژه از جمله رفاه و تأمین اجتماعی، سلامت اجتماعی، سلامت روانی، توانبخشی، ...

·  گسترش ویژه فعالیتهای آموزشی، پژوهشی در بعضی از حیطه های مرتبط  مانند کم­شنوایی (گفتار نشانه دار، مداخله زودهنگام)

·  کمک به تدوین و تأسیس واحد گفتار نشانه دار جهت توانبخشی کودکان کم شنوا

·  نیازسنجی و پایش و ارزشیابی خدمات توانبخشی، وضعیت برنامه های آموزشی و مداخله ای ارائه شده به کودکان با نیازهای ویژه از طریق انجام فعالیتهای پژوهشی

·  پایلوت توانبخشی روانی کودکان با نیازهای ویژه در برخی از مناطق تهران با همکاری سازمان آموزش و پرورش استثنایی، سازمان بهزیستی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

·  برگزاری و ارتقای همایش های سالانه و مشارکت علمی و اجرایی اعضاء هیأت علمی گروه درکنفرانس ها و سمینارهای مرتبط

·  تدوین و انتشار کتب مرجع در حوزه توانبخشی کودکان با نیازهای ویژه (تدوین درسنامه)

·  باز نگری سرفصل، منابع و طرح دروس مرتبط با رشته آموزش و روانشناسی کودکان استثنایی مقطع کارشناسی ارشد

·  تدوین و اجرای برنامه های آموزشی کوتاه مدت برای معلمان کودکان استثنایی و کارشناسان بهزیستی و وزارت بهداشت )آموزش های علمی کاربردی)

·  برگزاری و یا تسهیل شرکت اعضای هیئت علمی گروه جهت شرکت در کارگاه های توانمندسازی

·  جذب یک کارشناس ماهر تمام وقت آشنا به آنالیز، زبان انگلیسی و مقاله نویسی و... جهت کمک به اساتید و دانشجویان گروه در تبدیل پایان نامه ها به مقالات علمی

·  اشاعه ی دانش مرتبط با کودکان با نیازهای ویژه بین متخصصین رشته های مرتبط از طریق سخنرانی در کنگره ها ومجامع علمی و چاپ مقالات علمی

·  اشاعه ی دانش مرتبط با کودکان با نیازهای ویژه در جامعه از طریق رسانه های جمعی

·  شناسایی اولویت های پژوهشی سازمان های مرتبط جهت اجرای پژوهش یا پایان نامه ها

·  جلب مشارکت سایر گروه های آموزشی- پژوهشی دانشگاه جهت انجام طرح های پژوهشی یا پایان نامه های مشترک

·  به روز رسانی سایت گروه هر ماه ( حاوی cv اعضا ئ هیئت علمی گروه، تاریخ و نتایج برگزاری جلسات آموزشی و پژوهشی در گروه، تاریخ برگزاری امتحانات دروس مرتبط، ژورنال کلاب ها، جلسات پیش دفاع و دفاع دانشجویان گروه، طرح های در حال اجرا و خاتمه یافته در گروه و هر گونه اخبار علمی مرتبط با گروه)

·  جذب حداقل یک نیروی هیئت علمی توانمند وعلاقمند در این حوزه به صورت تمام وقت و مشارکت حداقل 1 یا 2 نیروی هیأت علمی نیمه وقت از سایر گروه ها و رشته های مرتبط در دانشگاه (از جمله: روان پزشکی، روان شناسی بالینی، ...)

·  متمرکز کردن حوزه های پژوهشی research area اعضای هیأت علمی به منظور هدایت پژوهشها و پایان نامه های دانشجویی  

·  راه اندازی بخش های مرتبط با روان شناسی و آموزش کودکان با نیازهای ویژه از طریق شناسایی افراد متخصص و دانشمند و برقراری همکاری های مشترک (از جمله: بخش کودکان نابینا و کم بینا، کودکان دارای اختلالات یادگیری، ...) و ارائه خدمات و مداخله­های مرتبط به آنها.

·  ارائه واحد کارورزی به دانشجویان در فیلدهای مرتبط (از جمله: سازمان آموزش و پرورش استثنایی، مراکز درمانی و آموزشی وابسته به دانشگاه، سازمان های غیر دولتی مرتبط با کودکان با نیازهای ویژه، ...)